مروری بر پیشینه توسعه پایدار و دستور کار21

مروری بر پیشینه توسعه پایدار و دستور کار 21

 جریان توسعه پایدار از سال 1961 یعنی زمانی که سازمان ملل متحد  به طور رسمی اقدام به تهیه برنامه‌های حفاظت از طبیعت نمود به رسمیت شناخته شد و به عنوان یک موضوع بسیار مهم مطرح گشت. پیش زمینه و مقدمه توسعه پایدار، یعنی توسعه بر مبنای زیست‌بوم از اوایل سال 1970 توسط ساچز، اتحادیه حفاظت جهانی، برنامه محیطی سازمان ملل و برخی دیگر افراد و نهادها مطرح گردید. توسعه زیست‌بوم به عنوان توسعه در سطح منطقه‌ای یا محلی، توأم با توانایی‌های بالقوه ناحیه‌ای و با توجه و تأکید بر بهره برداری عقلانی از منابع، کاربرد تکنولوژی و سازمان به گونه‌ای که طبیعت و انسان (جوامع انسانی) را مورد توجه قرار دهد، تعریف شده است.

در سال 1987 کمیسیون بین‌المللی محیط‌زیست و توسعه (WCED) که به کمسیون برانت لند نیز مشهوراست، خواستار “مساعدت همگانی برای به کارگیری شیوه‌های رفتاری نوین در کلیه سطوح و در راستای منافع عمومی” گردید. در نهایت مفاهیم همکاری جهانی و اقدامات حمایتی متقابل بین کشورها در کلیه سطوح و مراحل اقتصادی در گزارشی با عنوان “آینده مشترک ما” منتشر گردید. پیرو مطرح شدن نظریه توسعه پایدار، قرن 21 قرن محیط‌زیست نام گرفته است. بر اساس دستور کار 21 (Agenda 21) که برای ورود به قرن 21 در اجلاس ریو در سال 1992 صادر شد، مهم‌ترین محور در راستای رسیدن به پایداری، توسعه شهری پایدار و پرداختن به محیط‌زیست محسوب می‌شود.

مهم‌ترین اقدام و حرکت عملی برای تشکیل دبیرخانه دائمی توسعه پایدار، تشکیل کنفرانس محیط‌زیست و توسعه سازمان ملل در سال 1992 همزمان با بیستمین سالگرد کنفرانس استکهلم، در ریودوژانیرو (برزیل) بوده است. این کنفرانس که به “اجلاس زمین” معروف است توانست طرح توسعه پایدار را (دستور کار 21) برای سال‌های پایانی قرن بیستم مشخص سازد. از آن‌جا که کشورها در آن سال متعهد شدند که دستور کار 21 را به عنوان سند بین‌المللی بالادست برای تدوین دستور کارهای ملی و محلی مورد استفاده قرار دهند، سازمان ملل متحد پس از گذشت ده سال از اجلاس ریو، اجلاس جهانی دیگری به منظور ارائه گزارش عملکرد کشورها و نیز بررسی راه‌های اجرایی‌تر کردن دستور کار 21 در شهر ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی برگزار نمود. اجلاس ژوهانسبورگ در آغاز هزاره سوم، مهم‌ترین و بزرگ‌ترین اجلاس جهانی محسوب می‌شود که نقطه عطفی را در سرنوشت بشر به وجود آورد.

دستور کار 21 مسایل مهمی که امروزه باید به آن‌ها توجه شود را در دستور کار قرار داد و با توجه به نیاز نسل‌های آینده، نحوه استفاده کنونی از منابع را در کانون توجه قرار داد. این دستور بیان‌گر توافق جهانی کلیه کشورهای جهان در بالاترین سطح برای همکاری و تعاون در زمینه توسعه و حفاظت از محیط زیست می‌باشد. اجرای موفقیت آمیز آن در مشارکت وسیع مردم، سازمان‌های غیردولتی، سازمان‌های ملی، ناحیه‌ای، منطقه‌ای و بین‌المللی و دولت‌ها پیش بینی شده است. دستور کار 21 برنامه‌ای پویا است و اجرای این برنامه در هر کشور بسته به شرایط، نیازها و اولویت‌ها با توجه کامل به اصول و مبانی  اعلامیه محیط زیست و توسعه “ریو” متفاوت ارزیابی می‌گردد. خلاصه دستورکار 21 به قرار زیر می‌باشد:

1. مسائل محیط زیست باید به طور همزمان در کشورهای در حال توسعه و کشورهای توسعه یافته به صورت مشترک ولی متفاوت حل شود، این امر نیازمند ایجاد تغییرات در سیاست‌های جهانی و یکپارچه سازی آن است.
2. مشاوره و همکاری باید در تمام سطوح ملی و بین‌المللی مورد تأکید قرار گیرد.
3. همه مردم از حقوق یکسانی برخوردار هستند و باید تشویق شوند که در فرآیند تصمیم گیری مشارکت فعالی داشته باشند.
4. توسعه آموزش اقشار مختلف مردم باید در تمام جوامع بشری مهم تلقی شود.
5. برای دستیابی به توسعه پایدار سیستم برنامه ریزی تلفیقی جهت امور اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی مورد استفاده قرار می‌گیرد.
6. ظرفیت سازی نهاد‌های محلی، که منجر به توانایی حکومت برای تفویض مسئولیت‌های دستور کار 21 به دستگاه حکمرانی محلی می‌شود باید در زمره اولویت‌های دولت‌ها قرار گیرد.
7. و نهایتا تبادل اطلاعات دقیق از وضعیت اقتصادی، اجتماعی و زیست محیطی به حل مسائل و یافتن راه حل‌ها کمک می‌نماید.